چهارتاقیِ سیمکان جَهرُم

چهارتاقیِ سیمکان جَهرُم دراستان فارس، نفس هایش به شماره افتاده است. گُنبد وسقف این چهارتاقیِ ساسانی فرو ریخته و پایه های آن سُست و بی دوام شده است. بیشتر سنگ های بنا از آن جدا شده ودرپیرامون و گِرداگِرد آن ریخته است. سود جویان وچپاوُل گران کف چهارتاقی را به انگیزۀ یافتن گنج کَنده اند و هم اکنون دراین گودال درخت روییده است! در حریم درجه یک این بازماندۀ نیاکانی، باغ داران سازه ای ناهمگون ساخته و منظر دیداری آن را خدشه دار کرده اند. اما مهم ترین چالش پیش روی این چهارتاقیِ بزرگ با مِهرازی(معماری) بی مانند آن، زمین های کشاورزی و باغ هایی است که این بنا را در گسترۀ خود بند آورده اند. این جاست که خویش کاریِ(وظیفه) سازمان میراث فرهنگی بیش از پیش آشکار می شود. اگر این سازمان برای بازمانده های ملی ما، عرصه وحریم مشخص می کرد امروزه جایگاه این بنای ساسانی دستخوش بی مهری و بی توجهی قرارنمی گرفت. زیرا که این باغ داران بدون شناخت وآگاهی مایۀ از میان رفتن چنین بازمانده ای می شوند ونه تنها باورمند به ارزش آن نیستند، که خود نیز بیشترین کوبه(ضربه) را بدان وارد می آورند. در زمینۀ این دشواری ها، میلاد وندایی، باستان شناس به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : چهارتاقی های ساسانی بناهایی هستند که در گوشه و کنار ایران می توان آن ها را دید. اما در استان پارس امروزی پَراکنِش این بازمانده ها بسیار زیاد است و شوربختانه مورد بی مهریِ فراوان قرارگرفته اند.چهارتاقی سیمکان یکی ازاین یادمان های برجسته است که دریکی ازبدترین سامانه(شرایط) حفاظتی ومرمتی به سرمی برد.حریم درجه 2 و 3 این بازمانده مورد دستبرد قرارگرفته وحتا حریم درجه یک آن به وسیلۀ قاچاقچیان دراَمان نمانده است. این باستان شناس ادامه می دهد : خویش کاری سازمان میراث فرهنگی در ایران تنها ثبت یادمان ها نیست، بلکه پس از ثبت پشتیبانی مالی ومینُوی(معنوی) ازاین یادمان ها است. بهترین راه پاس داری و حفاظت ازاین بازمانده ها فرهنگ سازی درمیان بومیان آن سامان است وازهنگامۀ کودکی برای این کارباید برنامه ریزی کرد. اما سازمانی با نام پُرشکوه(طَمطراق)میراث فرهنگی تنها کاری که انجام نمی دهد کرده های(اعمال) فرهنگی است! وندایی که بر روی چهارتاقی ها پژوهش کرده است می افزاید : این چهارتاقی ها بخش مهمی ازتاریخ فرهنگی، هنری ومهرازی ایرانشهر را تشکیل می دهند و نمودارمهرازی ایران در زمان ساسانی و به ویژه واگذاری(انتقال)آن به هنگامۀ اسلامی هستند. این سبک مهرازی به برون از مرزهای فلات ایران نیز رفت و میراث مهرازی ایران درجهان به شمار می آید. اما این میراث در درون کشور به شدت دستخوش تهدید است و هرساله بخش بسیاری از آن درحال نابودی است که در طیِ چند سال گذشته دو چندان شده است. به گزارش مهرگان: این بنا که بر روی یکی از بلندترین جاهای طبیعی منطقه جای گرفته، با کاراسته(مصالح) لاشه سنگ وملات گچ ساخته شده است. دالان های پیرامون چهارتاقی کاملا ویران شده و هم اکنون تنها پِیِ آن ها باقی مانده است. راه درونشد(ورودی) بنا درپهلوی شمالی جای گرفته که بازمانده های آن دیده می شود. این چهارتاقی بزرگ، میدانی به اندازه 22 * 22 متر را در برمی گیرد. دیوارجانبی پهلوی خاوری(شرقی) و باختری(غربی) بنا سالم باقی مانده است. چهار ستون این بنا آسیب دیده است. نقشه این سازه به گونۀ مربع است که با استفاده از گوشواره، پلان مربع تبدیل به دایره شده است. در زمینۀ پاس داری وحفاظت بنا، سیامک علی زاده، دکترای مرمت آثار،بناها و اشیاء به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : این بنای زیبای چهارتاقی مهم ترین شُوندِ ویرانی آن گذشت زمان دراز و پیامدهای طبیعی بر آن مانند: برف،باران، باد، توفان، سرما و گرما و توفان های حوادث و جانوران واز همه مهم تر مردم این سرزمین که بنای بی مهری بر یادمان های شان گذاشته اند و خود دوچندان و بی رحمانه بدنبال بی توجهی مسولان و عدم بهسازی های به هنگام و پیش گیرانه به آن آسیب رسانده اند. این استاد دانش گاه چمران تهران ادامه می دهد : مطالعات بایسته از دیدگاه نوع کاراسته(مصالح) به کار رفته و نحوۀ اجرای عناصر آن ناگزیراست. پس از آسیب شناسی و فن شناسی های بایسته با استفاده از روش های بهسازی سبکی همراه با استحکام بخش های پایا، بنا را پیش ازفرو پاشی کامل باید نجات داد. بهترآنست که گنبد بازسازی نشود مگراین که به اندازه کافی شواهد ومدارک استوار برای آن داشته باشیم. در این بنا اگر شدنی است محوطه سازی، بهسازی و ساماندهی شود. از ورود افراد بیگانه و جانوران باید جلوگیری شود. دکتر علی زاده در پایان می افزاید : پس از انجام این کارها می توان با استفاده از سنگ های ریخته شده وهمانند در صورت گم شدن مابقی آن ها و ملات همانند آن را دوباره بازسازی کرد. بلندایِ چهارتاقی سیمکان از گنبد تا کف کنونی 6 متر و بلندای ساق گنبد تا کف کنونی 5 متر است. در پهلوُی خاوری وباختری بنا دو دیوار افزوده (الحاقی) وجود دارد که در زمان اسلامی کار گذاشته شده است وبه آن جنبۀ مذهبی داده اند. درون دیوار پهلوی باختری دو تاقچه به اندازه 100 * 50 سانتی متر ساخته شده است. در پهلوی خاوری نیز همین کار تکرار شده است که یکی ازآنها هم اکنون از میان رفته است. چهارتاقی سیمکان، در 130 کیلومتری شیرازو در جاده اصلی میمند به سیمکان جَهرم، سمت چپ جاده، نزدیک روستای سر تنگ جای گرفته است. این چهارتاقی به همین نام(سیمکان) در تاریخ 10 دی ماه 1381 با شماره 6786 در سیاهۀ یادمان های ملی به ثبت رسیده است.چهارتاقیِ سیمکان جَهرُم دراستان پارس، نفس هایش به شماره افتاده است. گُنبد وسقف این چهارتاقیِ ساسانی فرو ریخته و پایه های آن سُست و بی دوام شده است. بیشتر سنگ های بنا از آن جدا شده ودرپیرامون و گِرداگِرد آن ریخته است. سود جویان وچپاوُل گران کف چهارتاقی را به انگیزۀ یافتن گنج کَنده اند و هم اکنون دراین گودال درخت روییده است! در حریم درجه یک این بازماندۀ نیاکانی، باغ داران سازه ای ناهمگون ساخته و منظر دیداری آن را خدشه دار کرده اند. اما مهم ترین چالش پیش روی این چهارتاقیِ بزرگ با مِهرازی(معماری) بی مانند آن، زمین های کشاورزی و باغ هایی است که این بنا را در گسترۀ خود بند آورده اند. این جاست که خویش کاریِ(وظیفه) سازمان میراث فرهنگی بیش از پیش آشکار می شود. اگر این سازمان برای بازمانده های ملی ما، عرصه وحریم مشخص می کرد امروزه جایگاه این بنای ساسانی دستخوش بی مهری و بی توجهی قرارنمی گرفت. زیرا که این باغ داران بدون شناخت وآگاهی مایۀ از میان رفتن چنین بازمانده ای می شوند ونه تنها باورمند به ارزش آن نیستند، که خود نیز بیشترین کوبه(ضربه) را بدان وارد می آورند. در زمینۀ این دشواری ها، میلاد وندایی، باستان شناس به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : چهارتاقی های ساسانی بناهایی هستند که در گوشه و کنار ایران می توان آن ها را دید. اما در استان پارس امروزی پَراکنِش این بازمانده ها بسیار زیاد است و شوربختانه مورد بی مهریِ فراوان قرارگرفته اند.چهارتاقی سیمکان یکی ازاین یادمان های برجسته است که دریکی ازبدترین سامانه(شرایط) حفاظتی ومرمتی به سرمی برد.حریم درجه 2 و 3 این بازمانده مورد دستبرد قرارگرفته وحتا حریم درجه یک آن به وسیلۀ قاچاقچیان دراَمان نمانده است. این باستان شناس ادامه می دهد : خویش کاری سازمان میراث فرهنگی در ایران تنها ثبت یادمان ها نیست، بلکه پس از ثبت پشتیبانی مالی ومینُوی(معنوی) ازاین یادمان ها است. بهترین راه پاس داری و حفاظت ازاین بازمانده ها فرهنگ سازی درمیان بومیان آن سامان است وازهنگامۀ کودکی برای این کارباید برنامه ریزی کرد. اما سازمانی با نام پُرشکوه(طَمطراق)میراث فرهنگی تنها کاری که انجام نمی دهد کرده های(اعمال) فرهنگی است! وندایی که بر روی چهارتاقی ها پژوهش کرده است می افزاید : این چهارتاقی ها بخش مهمی ازتاریخ فرهنگی، هنری ومهرازی ایرانشهر را تشکیل می دهند و نمودارمهرازی ایران در زمان ساسانی و به ویژه واگذاری(انتقال)آن به هنگامۀ اسلامی هستند. این سبک مهرازی به برون از مرزهای فلات ایران نیز رفت و میراث مهرازی ایران درجهان به شمار می آید. اما این میراث در درون کشور به شدت دستخوش تهدید است و هرساله بخش بسیاری از آن درحال نابودی است که در طیِ چند سال گذشته دو چندان شده است. به گزارش مهرگان: این بنا که بر روی یکی از بلندترین جاهای طبیعی منطقه جای گرفته، با کاراسته(مصالح) لاشه سنگ وملات گچ ساخته شده است. دالان های پیرامون چهارتاقی کاملا ویران شده و هم اکنون تنها پِیِ آن ها باقی مانده است. راه درونشد(ورودی) بنا درپهلوی شمالی جای گرفته که بازمانده های آن دیده می شود. این چهارتاقی بزرگ، میدانی به اندازه 22 * 22 متر را در برمی گیرد. دیوارجانبی پهلوی خاوری(شرقی) و باختری(غربی) بنا سالم باقی مانده است. چهار ستون این بنا آسیب دیده است. نقشه این سازه به گونۀ مربع است که با استفاده از گوشواره، پلان مربع تبدیل به دایره شده است. در زمینۀ پاس داری وحفاظت بنا، سیامک علی زاده، دکترای مرمت آثار،بناها و اشیاء به تارنمای فرهنگی مهرگان می گوید : این بنای زیبای چهارتاقی مهم ترین شُوندِ ویرانی آن گذشت زمان دراز و پیامدهای طبیعی بر آن مانند: برف،باران، باد، توفان، سرما و گرما و توفان های حوادث و جانوران واز همه مهم تر مردم این سرزمین که بنای بی مهری بر یادمان های شان گذاشته اند و خود دوچندان و بی رحمانه بدنبال بی توجهی مسولان و عدم بهسازی های به هنگام و پیش گیرانه به آن آسیب رسانده اند. این استاد دانش گاه چمران تهران ادامه می دهد : مطالعات بایسته از دیدگاه نوع کاراسته(مصالح) به کار رفته و نحوۀ اجرای عناصر آن ناگزیراست. پس از آسیب شناسی و فن شناسی های بایسته با استفاده از روش های بهسازی سبکی همراه با استحکام بخش های پایا، بنا را پیش ازفرو پاشی کامل باید نجات داد. بهترآنست که گنبد بازسازی نشود مگراین که به اندازه کافی شواهد ومدارک استوار برای آن داشته باشیم. در این بنا اگر شدنی است محوطه سازی، بهسازی و ساماندهی شود. از ورود افراد بیگانه و جانوران باید جلوگیری شود. دکتر علی زاده در پایان می افزاید : پس از انجام این کارها می توان با استفاده از سنگ های ریخته شده وهمانند در صورت گم شدن مابقی آن ها و ملات همانند آن را دوباره بازسازی کرد. بلندایِ چهارتاقی سیمکان از گنبد تا کف کنونی 6 متر و بلندای ساق گنبد تا کف کنونی 5 متر است. در پهلوُی خاوری وباختری بنا دو دیوار افزوده (الحاقی) وجود دارد که در زمان اسلامی کار گذاشته شده است وبه آن جنبۀ مذهبی داده اند. درون دیوار پهلوی باختری دو تاقچه به اندازه 100 * 50 سانتی متر ساخته شده است. در پهلوی خاوری نیز همین کار تکرار شده است که یکی ازآنها هم اکنون از میان رفته است. چهارتاقی سیمکان، در 130 کیلومتری شیرازو در جاده اصلی میمند به سیمکان جَهرم، سمت چپ جاده، نزدیک روستای سر تنگ جای گرفته است. این چهارتاقی به همین نام(سیمکان) در تاریخ 10 دی ماه 1381 با شماره 6786 در سیاهۀ یادمان های ملی به ثبت رسیده است.

چهار تاقی سیمکان